Mahosi

Ndi nnyi oteaho u vha khosi? Vhutambe Tambe uvhu hothe ndi mishumo ya Tshifhiwa Manenzhe aka tipsi. Tshivenda tshi ri Vhuhosi vhu tou bebelwa na hone vhu naka u vhangwa. Muthu ane a tea u vha khosi o vha a tshi fanela u bebwa nga mufumakadzi wa dzekiso zwine zwa amba uri mufumakadzi o maliwaho nga lushaka. Mufumakadzi wa dzekiso ndi ene ane a beba khosi ine ya dzhena musi mativha a tshi xa.

Mufumakadzi ane a beba khosi hu sedzwa uri u bva mutani wa vhuhosini naa? Na hone u fanela u vha e wa dzekiso. Izwo zwi itelwa uri a no ḓo vhewa vhuhosi a si vhe mutsinda.U khwathisa uri khosi ino do bebwa ndi ya malofha a vhuhosini kha Vhavenda hu a tendelwa uri nwana wa khaladzi na khaladzi vha vhuhosini vha bebisane vhana hu uitela uri hu bebiwe khosi. Ubva tsha kale vhavenḓa vho divha vhathu vha ṱhonifhaho pfanelo dza vhafumakadzi na u dzhia vhafumakadzi sa vhathu vhademe. Izwo zwi vhonala kha nzulele ya vhuhosi havho hune na vhafumakadzi vha vha mahosi. Khosi idzo dza vhafumakadzi dzipfa dzi sina na thaidzo na nthihi ngauri tshino toḓea ndi tshumisano na vhalanda.

Kha lushaka lwa vhavenḓa a huna tsho khakheaho kha uri huvhe na khosi ya mufumakadzi. Naho zwi songo tou dowelea zwa khosi ya mufumakadzi zwone zwo di thoma kale, sa tsumbo khosi ya Tshaulu tsha habohwana, vhamusanda Vho-Rammbuda vha Vondwe. Mahosi mahulwane a venda ndi a ha Tshivhase ,Mphephu na vha ha Mphaphuli.

Uya nga mvelele ya tshivenḓa huna khoro ya Muṱavhatsindi ine ya fariwa nga Swondaha ine ya katela vhamusanda, vhakoma vho fhelela, vha civic na vhadzulapo nga uri tshihuluhulu kha khoro yeneyo hu vha hu khou ambiwa nga mvelaphanḓa ya lushaka u fana na zwithu zwingaho u fhaṱa zwikolo, bada, mudagasi na maḓi zwi vha zwi khou ambiwa kha yeneyi khoro.

Mahosi a Vhavenḓa na mvelele ya sialala.

Mahosi a Vhavenda ndi vhathu vho di sendekaho nga mvelele ya sialala. U di dzhenisa ha lushaka lwa Vhavenda kha zwa mvelele ya sialala zwi tanganedzwa nga thuthuwedzo ya vhurangaphanda ha Vhavenda.

Vhurangaphanda ha Vhavenda vhu di tongisa nga sialala haho sa yone thikho ya lushaka. Mvelele ya sialala i thusa u tutuwedza vhana uri vha di bvise kha mikhuvha mivhi i sa fhatiho.

Uya nga vharangaphanda vha Vhavenda ndi zwa ndeme uri vhana vha divhe sialala lavho ngauri zwi thusa kha uri vha si hangwe mvelele ya havho.Vha tenda uri u vhulunga mvelele a zwi thusi fhedzi kha u divha iyo mvelele, zwi dovha hafhu zwa thusa uri zwa makwevho na mbambadzo (ikonomi) zwi aluwe.

Mvelele i dovha ya thusa uri vhaswa vha si milwe nga dzinwe mvelele na vhumatshelo havho vhu vhulungee. Musi zwi tshi senguluswa, vhadivhi vha zwa mvelele vha tendelana uri lushaka lu sina mvelele lwo xela. Vhunzhi ha matula ane a khou bvelela musalauno sa vhugevhenga, madwadze angaho sa HIV/AIDS, u tangana ha vhathu vha malofha mathihi zwi khou badekanywa na u xela ha mvelele. Mahosi a Vhavenda a kha ndilo muthathe ya u tutuwedza lushaka khau vhulunga mvelele ya sialala.

Vhamusanda ndi vhamusanda nga vhalanda, Hu dovha havha na magota na vhakoma,ndi vhone vhathu vhane vhatikedza dzikhosi dzashu. Kale na kale musanda hu a luvhiwa. Khoroni ya musanda hu lila tshikona hu tshi khou nwiwa tsumbavhulo. Lushaka lwa vhavenda ndi vhathu vhane vha thonifha mahosi avho, vha kha diditika nga sialala na mvelelo yavho.

Vhunzhi ha mahosi a Venda abva kha davhi ḽa ha Ramabulana.

Ri fanela u fhațuwa, hezwi zwauri vhuhosi vhu tou bebelwa, asi zwone. Huna Khosi nnzhi dzo dzheniswaho nga tshelede, dzi si dza malofhani a hafho musanda, hu tshi khou thithiedzwa vhuada ho iteaho kale. Tsumbo, musadzi o malwa na nwana wa nnda(o da Ena thumbu isi ya Vhamusanda) kana o malwa henefha musanda a vho vodzha a fhiwa nwana nga mutsinda. Zwino kale vho vha vha tshi zwikuvhatedza u shavha uri musanda hu do pfi naa mathina hu khou itea mini. Musi nwana wa vhukuma Ono bebwa, vhathu vha a divha uri ndi ene Khosi, fhedzi musi mativha o no xa, hu vha na mivhango, makhadzi vha tshi sumba ene wa vhukuma, mme nga u vhona uri munna wa vho ono fa, vha a shanduka uri, ni țoda u ntshonisa, kha hu dzhene onoyo muhulwane, hufha vhe vhana vhanga vhoțhe. Havho thoma tshanda nguvhoni,vhuhosi hambo vha ho xela. Ndi ngazwo misanda isi tsha thonifhea, malofha a u dodzhwa ha fari.